Սոմելիե Արտյոմ Մկրտչյանը վաղ առավոտյան կամ շտապում է գինու համտեսի, կամ մի փոքր պտտվում է Երեւանի կենտրոնում եւ աշխատավայրի համար ծաղիկներ գնում ծաղկավաճառ տատիկներից։ Աշխատանքի հասնելուց հետո նա մի բաժակ սուրճ է խմում, հետո գալիս են մյուս աշխատակիցներն ու սկսվում է «գժական» օրը, որի ընթացքում ամեն ինչ գինու մասին ու գինու շուրջ է։

Աշխատանքային օրվա ընթացքում սոմելիեն հասցնում է համտեսներ անցկացնել, հանդիպել գինեգործների հետ, կազմակերպել գինու տուրեր, հետեւել դարակներում շարված գինիներին, պատվիրել նորերը։ Նա հաճախ աշխատանքն ավարտվում է կեսգիշերից հետո. «այդ ժամերին ոչ ոք չի զանգում, նամակներ չեն գրում, գործերի վրա կենտրոնանալու հնարավորություն կա, եւ դրան օգնում է օպերային երաժշտությունը, բայց այնքան ժամանակ, քանի դեռ հարեւանները չեն դժգոհել»։

GastroVino-ի հետ զրույցում Արտյոմ Մկրտչյանը պատմել է իր առօրյայի, գինին հասկանալու, այն մասին, թե ինչու էր կարծում, որ կարող է դավաճանել այդ խմիչքին եւ ինչպես Ռուսաստանի սոմելիեների ակադեմիաներում սկսեցին լսել Հայաստանի մասին դասախոսություններ։

Սոմելիե դառնալու ճանապարհը

Ավարտել եմ Ռուսաստանի Սոմելիեների ակադեմիան։ 22-23 տարեկան էի, ընթրիքի էի հրավիրված, ընթացքում ծանոթացա մի մարդու հետ, ով գինու ոլորտի մասնագետ եւ ՌԴ-ում հաջողված բիզնեսմեն է։ Առաջին անգամ այդ ժամանակ առնչություն ունեցա գինու հետ կապված իրական մարդու հետ, ով ընթրիքի ժամանակ խոսում էր գինին լսելու, գինու հետ աշխատելու, գինուն ծառայելու մասին։ Այդ ամենն ինձ սյուռ էր թվում։ Ծիծաղելի էր հնչում, երբ ասում էր՝ թողենք գինին շնչի, հանգստանա, հետո խմենք։ Դրանից հետո մի քանի հանդիպում եւս եղավ այդ մարդու հետ եւ ամեն անգամ նա մի հետք էր թողում։ Սկսեցի կարդալ, նյութեր գտնել գինու մասին։

11

Արտյոմ Մկրտչյանը | Լուսանկարը՝ Մեդիամաքս

Սովորում էի Սանկտ Պետերբուրգում, այդ մարդն ինձ ասում էր՝ եթե համալսարանն ավարտես ու որոշես Հայաստան չգնալ, կարող ես գալ ինձ մոտ։ Նրա կազմակերպության կազմում գինետներ, ռեստորաններ կային, նաեւ Սոմելիեների ակադեմիա։ Համալսարանն ավարտելուց հետո վերադարձա Հայաստան, այստեղ աշխատեցի, բայց հետո որոշեցի մեկնել եւ փոխել աշխատանքային ոլորտս, տնտեսագետ-ապրանքագետ էի։ Խոսեցի այդ մարդու հետ, ստացա նրա համաձայնությունն ու մեկնեցի։ Սպասարկման ոլորտում աշխատելու փորձ չունեի, բայց սկսեցի որպես մատուցող աշխատել նրա ռեստորաններից մեկում։ Առաջին երկու ամիսը սովորում էի, թե ինչպես շփվեմ մարդկանց հետ, ինչպես մատուցեմ։ Մոտ կես տարի հետո ընդունվեցի Սոմելիեների ակադեմիա։ Մինչեւ ժամը 4-ը սովորում էի, հետո՝ աշխատում ռեստորանում։ Ծանր ու դժվար էր, բայց բավական լավ ավարտեցի։

Այս ռեստորանում գերմանական գինիների տեսականին մեծ էր եւ ինձ գրեթե ամեն ամիս ուղարկում էին Բեռլին։ Այդ այցերի ընթացքում գինու սերվիսի ուղղությամբ ստաժավորում անցա միշլենյան ռեստորանում, ինչը հետո թույլ տվեց դասավանդել Սոմելիեների ակադեմիայում։

11

Լուսանկարը՝ Մեդիամաքս

Ակադեմիայում ուսումս ավարտելուց հետո ռեստորանում սոմելիեի օգնական էի, հետո դարձա սոմելիե, այնուհետեւ՝ շեֆ սոմելիե եւ մետրդոտել։ Հասկանում էի, որ դա սահմանն է, այդ պահին ավելին չեմ ուզում։ Գործատուիս հետ պայմանավորվել էի՝ եթե ցանկանայի լքել նախագիծը, պետք է քաղաքից հեռանայի, որ չաշխատեի մրցակից կազմակերպություններում։ Որոշեցի վերադառնալ Հայաստան։
 
Նավի սոմելիեն

Մինչ այդ իմացել էի, որ սոմելիեների աշխատանքը մեծ պահանջարկ ունի օվկիանոսներով ճամփորդող զբոսաշրջային նավերի վրա։ 2019 թվականին դիմեցի դրանցից մեկի վրա աշխատելու համար, վերադարձա Հայաստան, մի քանի ամիս դադար տվեցի եւ մեկնեցի Լոս Անջելես, որտեղից սկսեց ճամփորդությունը։ Աշխատանքի էի ընդունվել որպես շեֆ սոմելիե։ Այդ նավը ճամփորդում էր դեպի Մեքսիկա, Հավայան կղզիներ, Ալյասկա, Կոլումբիա, Գվատեմալա, երկու անգամ հատեցինք Պանամայի ջրանցքն ու գնացինք դեպի Ատլանտյան օվկիանոս։

Նավի վրա աշխատանքն առայժմ իմ ամենամեծ փորձառությունն է։ Չգիտեմ, այլ դեպքում նույն ժամանակում կհաջողվե՞ր լինել այդ վայրերում։

11

Արտյոմ Մկրտչյանը | Լուսանկարը՝ Մեդիամաքս

Այս շրջանը տեւեց մեկ տարի, հետո քովիդի համավարակը սկսվեց, ստիպված էինք դադար տալ։ Սահմանները փակ էին, մեծ արկածներով հասա Հայաստան։ Այնտեղ լավ գումար էի աշխատում, բայց չեմ կարող ասել, որ աճել եմ որպես սոմելիե։ Մյուս կողմից, սկզբում իմ վաճառքները քիչ էին, բար մենեջերն առաջարկեց մասնակցել միքսոլոգիայի դասընթացի։ Նավի վրա «Ալքիմիկ» անունով բար կար, որի այցելուները կարող էին գալ եւ, օրինակ, ասել, որ ուզում են շոկոլադի համով եւ վոդկայով խմիչք, ու բարմենը տեղում պետք է հորիներ նման մի բան։ Սկզբում օգնական էի, հետո դարձա նրանցից մեկը, այդ ուղղությունն ինձ շատ էր հետաքրքրում, բայց շատ զգույշ էի, հասկանում էի՝ սահմանը նուրբ է, կարող եմ դավաճանել գինուն։

Այդ տեսակի խմիչքներ խմելիս մարդիկ ավելի ազատ էին, կարող էին խմել շոթերով, հետո դրանք խփել սեղանին, զվարճանալ, իսկ գինին ավելի ազնվական վերաբերմունք է ուզում, շարժուձեւում, մատուցման մեջ պարտադրանք, զսպվածություն է պահանջում։ Մինչ այդ մի փոքր վերեւից էի նայում բարմեններին, իսկ Հայաստան վերադառնալուց հետո փորձում եմ ընկերություն անել նրանց հետ եւ ասում, որ մեծ սիրով կմասնակցեմ նրանց վարպետության դասերին, համտեսներին։

Գինու մշակույթի զարգացման ուղեցույցը

Հայաստան գալուց հետո երկու շաբաթ ոչինչ չարեցի, բուռն աշխատանքից հետո կյանքիս ամենաերջանիկ շաբաթներն էին։ Հետո սկսեցի պատրաստվել քննության, որպեսզի ստանամ սոմելիեի երրորդ աստիճան՝ WSET։ Քննություն հանձնելու համար պետք է գնայի Մոսկվա, բայց Արցախում պատերազմը սկսեց եւ հետաձգեցի։

Քննական հարցերից մեկը վերաբերում էր Ֆրանսիայի գինեգործական կենտրոն համարվող Էլզաս շրջանին, որն ունի գինու ճանապարհ, այն սկսվում է շրջանի հյուսիսից եւ շարունակվում մինչեւ վերջին փոքրիկ գյուղը։ Պատմական այս ճանապարհին հնարավոր է տեսնել ամենահին այգիները, խաղողները, գինեգործարանները։ Այդ ժամանակ Հայաստանի գինեգործության մասին շատ գիտելիք չունեի եւ մտածում էի՝ ո՞րն է պատճառը, որ Հայաստանում նման բան չկա։

11

Արտյոմ Մկրտչյանը | Լուսանկարը՝ Մեդիամաքս

Այդ օրերին հանդիպեցի իմ ծանոթներից մեկին՝ Արթուրին, ով 2018-ին էր վերադարձել Ռուսաստանից եւ վաղուց երազում էր գինու հետ կապված վայր ունենալու մասին։ Արթուրի հետ գինի էինք խմում, եւ նա ասաց՝ եկել ես Հայաստան, արի փորձենք միասին մի գործ անել։ Առաջարկեցի Հայաստանի համար գինու ճանապարհ գծել, որ զբոսաշրջիկների համար էլ հեշտ լինի։ Համաձայնեց ու քանի որ ինքն էլ տեղեկատվական տեխնոլոգիաների ընկերություն ունի, առաջարկեց սկսել կայք պատրաստելուց։ Կայքում տեղեկությունները տեղադրելու համար այցելում էինք գինեգործարաններ, խոսում հիմնադիրների, գինեգործների հետ, ձայնագրում էի, գրառումներ անում, փորձում գինիներն ու նրանց մասին պատմող նյութեր գրում։

Մեկ տարի աշխատելուց, նյութեր հավաքելուց հետո բացեցինք Vini.am կայքը, որը գինու մշակույթի զարգացման ուղեցույց է։ Կայքը նրանց համար է, ովքեր գոնե մի փոքր հետաքրքրված են գինով։

11

Արտյոմ Մկրտչյանը | Լուսանկարը՝ Մեդիամաքս

Աշխատանքներն անվճար էինք անում, տարբերություն չէինք դնում գործարանը, որի մասին պետք է պատմենք կայքում, մեծ է, թե՝ փոքր։ Կայքում կան հիմնական գինեգործական շրջանները՝ գործարաններով, նշված է, թե որ գործարան ինչ է արտադրում, որ տեսակի խաղողներով։ Երեք լեզվով՝ ռուսերեն, հայերեն եւ անգլերեն ներկայացված են Հայաստանի գինեգործական դարաշրջանները, հայկական հիմնական խաղողներն ու դրանց հիմնական տվյալները։ Ցավում եմ, որ այս շրջանում շատ չեմ կարողանում զբաղվել կայքով։

Գինու տուրեր

Այս շրջանում ինձ համար ակտուալ են գինու տուրերը, որոնք պատահական սկսվեցին, բայց հիմա մեծ ուշադրություն եմ դարձնում։ Ժամանակի սղության պատճառով կարող եմ ամսվա ընթացքում մեկ մեծ եւ մի քանի փոքր տուր ունենալ։

11

Արտյոմ Մկրտչյանը | Լուսանկարը՝ Մեդիամաքս

Անտեղյակ մարդուն Հայաստանի գինեգործության եւ գինու մասին պատմելուց առաջ պետք է մեկ գավաթ գինի տալ պատրաստված Արենի, Թոզոտ, Ճիլար կամ Լալվար խաղողներից, եւ միայն հետո պատմել մեր մասին։ Կարծում եմ նաեւ, որ պետք է կենտրոնանալ նրա վրա, թե ով ենք մենք այսօր եւ ինչով ենք զբաղվում, ոչ թե միայն կառչել պատմությունից։

Դասախոսություններ Հայաստանի մասին

Երբեմն, մեկնում եմ Ռուսաստան եւ սոմելիեների ակադեմիաներում դասախոսություններ կարդում Հայաստանի գինեգործության, խաղողագործության մասին, հայկական գինիների համտեսներ անցկացնում։ Այս ծրագրով համագործակցում եմ Հայաստանի խաղողագործության եւ գինեգործության հիմնադրամի հետ։ Այդ ակադեմիաներում սովորում են մարդիկ, որոնք ապագայում դառնալու են պրակտիկ սոմելիեներ։ Նրանք պատասխանատու են լինելու իրենց ռեստորանի կամ ցանցի wine list-ի համար, եթե հասկանան, որ Հայաստանը գինի, գինեգործություն եւ լավ պրոդուկտ ունի, ցանկ կազմելիս նաեւ մեր գինիները կներառեն։

11

Արտյոմ Մկրտչյանը | Լուսանկարը՝ Մեդիամաքս

Ռուսաստանի ամենամեծ ակադեմիայից՝ «Էնոտրիայից» վերջերս ինձ հրավիրեցին Հայաստանի մասին դասախոսություն կարդալու։ «Էնոտրիան» Հայաստանի գինեգործության եւ խաղողագործության մասին ամբողջական լեկցիան ներառել է իր բազային կուրսի մեջ։

Decant wine shop

Երբ Vini.am-ի համար հանդիպումների էինք գնում, գործընկերոջս հետ գինիներ էինք գնում գործարաններից եւ պահում, նպատակ չկար, ասում էի՝ հետո մի բան կորոշենք։ Ժամանակի ընթացքում որոշեցինք գինու ակումբ ունենալ, Սարյան փողոցի վրա մի տարածք գտանք եւ բացեցինք Decant Wine Shop-ը։

Հետո եկավ «վինտաժ» հասկացողության գաղափարը։ Մտածում էի՝ ինչով ենք տարբերվելու մասնագիտացված մյուս խանութներից։ Առաջին հիմնական տարբերությունն այն է, որ մեզ մոտ կարող եք նույն գինին գտնել տարբեր տարեթվերով։ Հայաստանում տարեթվերի մշակույթը սկզբնական փուլում է։ Մեզ մոտ եղած տարեթվերով հետաքրքրվում եւ գնում են ռուսները, որոնք ուզում են երկու տարեթիվ համեմատել, տեսնել, թե ոնց է գինեգործի ձեռագիրը փոխվել, որ տարեթվերն են ավելի լավը։

11

Արտյոմ Մկրտչյանը | Լուսանկարը՝ Մեդիամաքս

Հայաստանում մեծ խնդիր կա, ռեստորանները հաճախ վաճառում են իրենց wine list-երը։ Եթե գումար ունես, վճարում ես եւ ռեստորանը վաճառում է քո գինին։ Երբ ինձ հարցնում են՝ որքա՞ն գումար տանք, որ ձեր այսինչ հատվածում հայտնվենք, ես պատասխանում եմ՝ փող տալ պետք չէ, որակյալ գինի արտադրեք։ «Դեկանտը» ուշադրություն է դարձնում փոքր գործարաններին, որոնք տարեկան 4 կամ 5 հազար շիշ գինի են վաճառում։

Մեզ մոտ ներկայացվող գինիներն ընտրում ենք համտեսով ու թեկուզ եթե գինին մի փոքր թույլ է, բայց պիտակն է լավը, պատմություն ունի, ստեղծողները բարի, հետաքրքիր մարդիկ ենք, համաձայնում ենք վաճառել, դրա համար մեզ մոտ փոքրերը շատ են։

Իմ ծառայություններից մեկը wine list կազմելն է։ Ուրախ եմ, որ ռեստորանները սկսել են ավելի մեծ կարեւորություն տալ դրան։ Երբ ռեստորան եմ այցելում, միշտ գիտեմ՝ ինչ գինի եմ պատվիրելու, բայց հարցնում եմ՝ ինչ խորհուրդ կտան եւ հենց այդ խորհրդից հասկանում, թե ինչ սկզբունքով են գինի վաճառում։
 
Երբ ես եմ գինու ցանկ կազմում, ընդգրկում եմ զանգվածային վաճառքի հետաքրքիր օրինակներ, բայց անպայման դնում եմ փոքր արտադրությունների լավ գինիներ, որ վառ ու հարուստ wine list լինի։

Հասկանալ գինին

Գինին սկսել եմ իսկապես հասկանալ Սոմելիեների ակադեմիան ավարտելուց հետո: Երբ դասընթացներ եմ անում, մասնակիցներին պատմում եմ գինու կանոնների մասին, ասում, որ եթե ուզում են բարձր սերվիս ունենալ, ուրեմն պետք է միջազգային ստանդարտներին հետեւեն։

11

Արտյոմ Մկրտչյանը | Լուսանկարը՝ Մեդիամաքս

Ուզում եմ «Դեկանտը» դարձնել սալոնի պես վայր, որտեղ կհավաքվեն ինդուստրիայի մարդիկ, այն կդառնա նեթվորքինգի տեղ, որտեղ փոխանակվում են կարծիքներով, ծանոթանում, նոր կապեր գտնում։ Հայերը դժվար են շփվում, իսկ ես սիրում եմ մարդկանց «խառնել իրար»։ Գինեգործներին հրավիրում ենք մեր սրահ, տարբեր ձեւաչափով համտեսներ անում։ Մեր հիմնական հյուրերին, նախագծերին աջակցողներին, գինու ոլորտի մարդկանց, գինեսերներին վերջերս կեսօրին հրավիրեցի այստեղ, փրփրուն գինի հյուրասիրեցի։ Որոշ ժամանակ առաջ էլ «Мorning coffee with sommelier» էի կազմակերպել։ Չնայած միջոցառման անվանը՝ սուրճի եկողները ոչ թե ինձ հետ էին զրուցում, այլ՝ իրար հետ, նման միջոցառումների ընթացքում սովորաբար վազվզում եմ, որ ամեն ինչ լավ լինի, հյուրեր ընդունելը դժվար գործ է։ Այս տեսակի միջոցառումները գումար վաստակելու համար չեն, պարզապես ուզում եմ, որ եկողները ծանոթանան իրար հետ, սկսեն շփվել, կապեր հաստատել՝ գինեգործ-գինեսեր, սովորական սպառող, դրսի ժողովուրդ։

«Գինեգործ չեմ»

Երբ հարցնում են, թե արդյոք չեմ ուզում գինի ստեղծել, բացասական պատասխան եմ տալիս, որովհետեւ գինեգործ չեմ։ Ինձ հետաքրքիր է ուրիշի պատրաստածը ներկայացնելը։ Գինեգործները կատակում են, որ ինձ չեն սիրում, երբ հարցնում եմ՝ ինչո՞ւ, պատասխանում են՝ չես մասնակցում տնկելուն, ջրելուն, սրսկելուն, բերքահավաքին ու գինի ստանալուն, կոստյումդ հագած գալիս ես, գինին լցնում են բաժակիդ մեջ, պտտում, հոտ ես քաշում, ասում ես՝ լավն է, լավը չէ, կծախեմ, չեմ ծախի (ծիծաղում է- խմբ.)։

11

Լուսանկարը՝ Մեդիամաքս

Ես էլ կատակով ասում եմ՝ «Кто на кого учился»։ Հիմա մտածում եմ՝ եթե ես գինի սարքեմ, մեկն էլ կգա իմ գինին կլցնի, կպտտի ու մի անուն կդնի։ Սա ծիծաղելի կողմն է, իրականում, երբ ինձ նոր գինի են բերում, հարցնում եմ, թե ինչու են որոշել գինի պատրաստել ու, երբեմն, շատ տարօրինակ պատասխաններ եմ ստանում։

Հասկանում եմ, որ այդ գինին չեմ վաճառի, բայց երբ տենում եմ, որ մարդը դրանով է ապրում, իհարկե, այդ գինիներն ինձ ավելի սիրելի ու հարազատ են լինում։

Եթե ուզում ես գինի ունենալ, պետք է դրա մեջ լինես: Ոմանք գինի ունեն, որովհետեւ համարում են, որ եթե մեկի մոտ ստացվել է, իրենք էլ կկարողանան։ Պետք է ապրել դրանով, ծառայել գինուն, հետեւել խաղողին, ճիշտ ժամանակին հավաքել, պատրաստել։ Եթե խաղողը մեկից գնում, մյուսին տալիս ես, որ պատրաստի, վերջում պիտակը կպցնում ու վաճառում ես, գինեգործ չես։

Անի Խչոյան

Լուսանկարները՝ Էմին Արիստակեսյանի