«Տատեոն». այսպիսի պոետիկ անուն է տվել նոր պրեմիում խմիչքին Արմեն Կարապետյանը՝ բարիտոնը, ով Ֆրանսիայում վերաորակավորվել էր ռեստորատորի, իսկ երկու տարի առաջ հայրենի Վարդենիսում հիմնադրեց խնձորի բրենդիի արտադրություն: Առաջինը ինչ եկավ մտքիս Տատեոնը համտեսելուց, Ռեմարկի «Հաղթական կամարից» Ժոանի մեջբերումն էր. «Այսպիսի կալվադոսից հետո ես հազիվ թե այլեւս ուրիշ կալվադոս ցանկանամ խմել»:

- Ինձ համար խնձորից պատրաստված թունդ ըմպելիքը, առաջին հերթին, կալվադոսն է, որը Ռեմարկը գովերգել էր իր «Հաղթական կամարում»: Ռոմանտիկ: Թունդ: Եվ նորմանդական։

- Ֆրանսիայում, ի դեպ, այդպես չեն կարծում: Այնտեղ կան շատ տարբեր խմիչքներ՝ պատրաստված խնձորի սիդրի թորման միջոցով: Լամբիգը, օրինակ՝ նորմանդական կալվադոսի բրետանյան տարբերակն է: Այն նույնպես կարգավորվում է ապելասյոնով: Կալվադոսի բախտն պարզապես բերել է. այն ավելի հայտնի է: Այդ թվում՝ հենց Ռեմարկի շնորհիվ: Չնայած, պետք է խոստովանել, որ Նորմանդիան, Բրետանը եւ Մենը միակ տարածաշրջաններն են, որոնք խնձորի օ դե վի ստանալու համար սիդր թորելու օրինական իրավունք ունեն։

- Նույն օրենքը կարգավորում է, թե ինչ տեսակների խնձոր պետք է պարունակի ըմպելիքի կուպաժը: Իսկ ի՞նչ խնձորներ են օգտագործվում «Տատեոնի» արտադրության համար:

- Անկեղծ ասե՞մ։ Պատկերացում չունեմ. նրանք մեզ բերում են ամբողջ Վարդենիսից: Ի՛նչ տեսակի խնձոր ասես թե չեն բերում: Եվ քանի դեռ Հայաստանի օրենքով սահմանված չեն թորման համար խնձորի տեսակները, պետք է ապավինել սեփական ճաշակին: Եթե ֆերմերը բերք է բերել, սակայն ինձ դուր չեկավ խնձորի համն ու բույրը, առաջին անգամ ես այն ընդունում եմ (մարդը աշխատել է, երկար ճանապարհ անցել): Բայց միայն առաջին անգամ:

6

Լուսանկարը՝ Մեդիամաքս

Տարիներ շարունակ ես ապրել եմ այն տարածաշրջանում, որտեղ արտադրվում է կալվադոսը, ուսումնասիրել տեխնոլոգիան եւ գիտեմ դրա արտադրության բոլոր նրբությունները: Սովորաբար խնձորի բրենդին պատրաստվում է սիդրի համար նախատեսված քսանից քառասուն տեսակի խնձորից՝ քաղցր, դառը, թթու (միայն Նորմանդիայում կա 150 տեսակ): Հայաստանում շատ են խնձորի քաղցր, անուշաբույր տեսակները: Ավելի բարդ է ճարել դառը խնձորներ, որոնք անհրաժեշտ են թանինի երանգ տալու եւ ըմպելիքի ներդաշնակության համար: Մեր մատակարարները դրանք հավաքում են Վարդենիսի վայրի այգիներում: Ի դեպ, «Տատեոնի» առաջին կուպաժում կան Քարվաճառի խնձորներ՝ փոքր, բայց շատ անուշաբույր: Նման խնձոր ոչ մի տեղ չեմ տեսել, նույնիսկ Նորմանդիայում: Ցավոք, մեր բրենդիում առայժմ այլեւս չի լինի Քարվաճառի խնձոր:

6

Լուսանկարը՝ Մեդիամաքս

Այսպիսով, «Տատեոնում» մենք օգտագործում ենք խնձորի բազմաթիվ տեսակներ, բայց նույնիսկ ես չգիտեմ, թե որոնք են: Վստահ կարող եմ ասել. մեր խնձորի բրենդիում միայն խնձորենին է եւ դրա պտուղները: Ինձ համար «Տատեոնը» խնձորենու ռեինկառնացիա է:

- Ինչպե՞ս է տեղի ունենում խնձորի ծառի հոգու փոխակերպումը խմիչքի մեջ: Որքան հասկացա, հենց դա է ձեր know-how-ն, քանի որ կալվադոսի համար խնձորի օ դե վին հնեցվում է կաղնու տակառներում:

- Երբ սկսեցի պատրաստել «Տատեոնը», աշխատում էի չմտածել կալվադոսի մասին. նախընտրում եմ մաքուր ստեղծագործություն: Նաեւ չեմ սիրում ծեծված ուղիներ: Ինձ համար բացարձակ տրամաբանական էր, որ խնձորի սպիրտը պետք է հնեցնել խնձորենու մեջ: Մնում էր տեխնոլոգիան զարգացնել: Ես ու եղբայրս՝ Հենրիխը, դրանով զբաղվեցինք:

6

Արմեն Կարապետյանը | Լուսանկարը՝ Մեդիամաքս

Շշի պիտակի վրա տղաս՝ Վռամը, մեզ է պատկերել՝ այգում խնձորի ծառի տակ նստած, մտորում ենք։ Գիտե՞ք քանի խնձորի ծառի համ եմ փորձել: Ես փորձում էի փայտի համը, որը, ինչպես եւ խնձորի համը, շատ տարբեր է լինում: Եվ հասկացա, որ ծառի պտղի որակը կախված է փայտի համից ու բույրից: Ինչ վերաբերում է «Տատեոնի» փունջին եւ գույնին, ապա նրանք կախված են խնձորի փայտի վառարանում բովվման աստիճանից։ Բովված փայտը, որն արդեն տվել է իր ծուխը սպիրտին, ընկղմում ենք խնձորի օ դե վիի մեջ: Եվ առնվազն վեց ամիս սպասում արդյունքի: «Գեղեցկությունն այն է, որ երբեք չեք իմանում, թե որտեղ եք գտնվում, ուր եք գնում եւ ինչպիսին կլինի ավարտը», - ասել է հնդիկ մտածող Ջիդու Կրիշնամուրտին:

- Իսկ ինչպիսի՞ն էր սկիզբը: Ինչո՞ւ էիք որոշել հենց կալվադոս արտադրել:

- 2018-ի սեպտեմբերին Վարդենիս եկա: Այգիներում խնձորները տոննաներով փտում էին: Մարդիկ կտրում էին խնձորենիները, քանի որ չգիտեին, ինչ անել բերքի հետ: Ինձ համար, ով 24 տարի ապրել է Կալվադոսի ապելասյոնում, դա անընդունելի էր: Ես եւ եղբայրս գնեցինք առաջին 60 տոննան, այգում հավաքեցինք բազմաթիվ հարազատների, սկսեցինք տեսակավորել խնձորները եւ դնել խմորման։

6

Արմեն Կարապետյանը | Լուսանկարը՝ Մեդիամաքս

Պատկերացնու՞մ եք, քանի միլիարդ բակտերիաներ են պատասխանատու չանում խմորման համար: Ես նրանց համար վալսեր եմ միացնում. հեղուկը հիշողություն ունի, եւ հիշողությունները պետք է ուրախ լինեն: Ամեն դեպքում, ես ավելի շատ երաժիշտ եմ, քան գործարար:

- Անվանումը դու՞ք եք ընտրել: Ի՞նչ է նշանակում «Տատեոն» անվանումը:

- Արտադրության մեկնարկին զուգահեռ մտածում էինք նաեւ անվան մասին. այն պետք է լիներ վառ, վաճառքին նպաստող եւ հայկական: Մտածում էինք անվանել «Վարդենիս», սակայն խորանալով տարածաշրջանի պատմության մեջ՝ հասանք 370 թվականին. Մովսես Խորենացին պատմում է, որ այդ տարի շատ հույն զինվորներ զոհվեցին «Տատեոն» գավառում, որը Բայազետից երեսուն կիլոմետր դեպի արեւմուտք էր գտնվում:

6

Արմեն Կարապետյանը | Լուսանկարը՝ Մեդիամաքս

Հետագայում հայ հոգեւորականների առաջարկով այն սկսեցին Դիադին կոչել: Այնտեղից են ծագումով իմ նախնիները. 1829 թվականին նրանք, ինչպես շատ դիոդինացիներ, եկել էին Վարդենիս: Ի դեպ, այսօր շատ վարդենիսցիներ խոսում են հին Տատեոնի բարբառով:

- Եվ այնուհանդերձ, ինչո՞ւ եք որոշել արտադրել խնձորի բրենդի, այլ ոչ թե ավելի «քաղաքակիրթ»՝ խաղողի:

- Որպեսզի աշխարհը սկսի խոսել պրեմիում ըմպելիքի մասին, որը ծնվում է հայկական խնձորից, հայկական հողի վրա, Վարդենիսում: Որպեսզի յուրաքանչյուրի մոտ, ով ըմպի «Տատեոնը», բարձրանա տրամադրությունը. այս հատկությունը ըմպելիքին հաղորդում է խնձորենին։

Զրուցել է Էռնա Ռեւազովան
Լուսանկարները՝ Էմին Արիստակեսյանի